کلید واژه های این قالب :
قالب وبلاگ کتاب,قالب مطالعه,قالب وبلاگ | قالب وبلاگ مطالعه زیبا ، کتاب | قالب وبلاگ مطالعه کودکان
کتاب :
کتاب مجموعهای از صفحههای کاغذی
است که متنی روی آنها نوشته شده و از یک طرف به هم بسته شدهاند و مجلد است. به
مجلّدکردن کتاب به اصطلاح صحافی گفته میشود. کتاب در اندازههای گوناگون وجود
دارد. در ایران قطع رحلی، وزیری و جیبی از معروفترین قطعهای کتاب است. کوچکترین
کتاب دنیاکه یک انجیل است در موزه کلیسای وانک اصفهان نگهداری میشود. اولین کتاب
به زبان فارسی در هلند به دست یک ارمنی به زیور طبع آراسته شد. از انواع دیگر کتاب،
کتاب دیجیتالی (e-Book) است که کتاب در قالب بستههای نرمافزاری مانند پیدیاف
ارائه شود که وسایلی نیز به نام کتابخوان الکترونیکی مانند آمازون کیندل نیز برای
خواندن آن به کار میرود. نمونه دیگری از کتاب غیر چاپی، کتاب صوتی است.
تاکنون تعریف مشخص و کاملی که بتواند مفهوم تمام انواع گوناگون کتاب را در بر
بگیرد، ارائه نشدهاست. اما یکی از تعاریف معتبری که درمورد کتاب ارائه شدهاست،
مربوط به سازمان یونسکو میشود؛ کتاب یک اثر چاپی صحافی شدهاست که بیشتر از ۴۹
صفحه داشته باشد و مانند نشریات، تحت یک عنوان ثابت، بهصورت دورهای منتشر نشود
تعریف دیگری که در این مورد وجود دارد، کتاب را «مجموعهای از لوحهای چوبی یا عاجی
یا مجموعهای از ورقهای کاغذ، پوست آهو و یا مادهای مانند آن، اعم از دستنویس یا
چاپی که با هم به نخ کشیده یا صحافی شده باشند» معرفی کردهاست.
واژه کتاب از زبان عربی وارد فارسی شدهاست. در فارسی میانه نامک (به فارسی دری
نامه) به طور عمومی به کتاب اطلاق میشد و فروردگ به آنچه امروز عموماً نامه خوانده
میشود. در دورهٔ تکوین فارسی دری نیز نامه به معنی مطلق کتاب به کار رفتهاست. در
فارسی میانه از اصطلاحات تخصصیتر ماتیکان (رساله) و نسک (برای بخشهای اوستا)
استفاده شدهاست. کلمهٔ نُبی که همریشه با نبشتن (نوشتن) است و معنای مطلق کتاب یا
نوشته از آن مستفاد تواند شد در فارسی دری به معنی خاص قرآن به کار رفتهاست.
کتاب، قدمتی پنجهزار ساله دارد. کتابهای نخستین به شکل لوحهای گلی بودند. اما با
گذشت زمان با توجه به دسترسی بشر به امکانات جدید و تغییر نیاز بشر به ارتباطات و
اطلاعات، شکل کتابها تکامل یافت.
لوحهای گلی، در منطقه بینالنهرین برای نوشتن مورد استفاده قرار میگرفت. استفاده
از این روش در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، توسط تمدن سومر ابداع شد و به تکامل رسید.
اما با گذشت زمان، بابلیها و آشوریها نیز همین روش را بهکار گرفتند. این لوحها
با استفاده از خاک رس و آب ساخته میشدند و قبل از خشک شدن، با استفاده از ابزارهای
نوکتیز بر روی آنها نوشته میشد. نوشتههای بیشتر این لوحها، بیشتر مرتبط با امر
بازرگانی، اداری و حکومتی بود.
استفاده از کاغذ پاپیروس برای نوشتن از حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر رایج شد
و تا قرن ششم میلادی نیز ادامه یافت. کاغذ پاپیروس، صفحهای بود که از گیاه پاپیروس
بهصورت یک تومار با درازای چند متر و عرض ۳۰ سانتیمتر ساخته میشد. این تومار،
انعطافپذیر بود و پس از پیچیده شدن بهصورت یک استوانه به قطر ۵ تا ۶ سانتیمتر در
میآمد. ابزار نوشتن بر روی پاپیروس، نی یا قلمنی آغشته به مرکب بود. اختراع
پاپیروس یکی از تحولات بسیار مهم در تاریخ کتاب محسوب میشود. قدیمیترین کتابی که
بهصورت تومار پیدا شدهاست، پاپیروس پریس نام دارد که مشتمل بر گفتههای اخلاقی
است. داستان سینوحه نیز یکی از معروفترین کتابهایی است که بر روی پاپیروس نگاشته
شدهاست. پاپیروس اگرچه سبک و کمحجم بود، اما برخلاف لوحهای گلی، شدیدا آسیبپذیر
بود و بههمین دلیل تاکنون هیچ مجموعه مهمی مربوط به مصر باستان، از زیر خاک بیرون
نیامدهاست.
بهجز مصر، پاپیروس در یونان و روم نیز بهطور گسترده مورد استفاده قرار
میگرفت.[۳] به نظر میرسد که واژه انگلیسی paper (به معنای کاغذ) نیز از پاپیروس
ریشه گرفته باشد.
بهجز پاپیروس، چرم، پوست حیوانات و پارچه نیز برای نوشتن مورد استفاده قرار
میگرفت. پوست، مرکب را از هردوطرف جذب میکرد و از پاپیروس بادوامتر و
انعطافپذیرتر بود.
کدکس، شکل امروزی کتاب است؛ یعنی صفحات پوست، پاپیروس و غیره که تا خورده و از یک
محل به یکدیگر دوخته شده باشند. پیدایش کدکس به قرن دوم میلادی بر میگردد که توسط
مسیحیان برای نگارش متون مذهبی مورد استفاده قرار میگرفت. این فرم از کتاب،
بهدلیل مزیتهایی که داشت، از قرن چهارم میلادی رواج پیدا کرد. ازجمله مزیتهای آن
میتوان به قابلیت جستجوی بهتر، امکان بهتر برای انبار و نگهداری آن (در کتابخانه)
و تولید سریعتر اشاره نمود. در این زمان در صومعهها و کلیساها، اتاقهایی ایجاد
شده بود که در آنها کار رونویسی از انجیل و دعاها صورت میگرفت و عملاً کتاب تولید
میشد. همچنین با گذشت زمان، تولید کاغذ (که قبلا در چین اختراع شده بود)، در ایران
و پس از آن در اروپا رایج شد و به تبع آن، کتابهای کاغذی نیز ابداع شدند.
تا قبل از اختراع ماشین چاپ، نسخهبرداری از کتابها تنها از طریق رونویسی از
کتابها امکانپذیر بود که تولید کتاب را بسیار کند و دشوار میکرد. و در صورت
اشتباه هایی در نوشتن نویسنده مجبور به نوشتن دوباره آن برگ از کتاب می شد ( در
صورتی که در آغاز بر روی برگ کاغذ نوشته و سپس به صورت کتاب در می آمد ) اما در سال
۱۴۳۹، با اختراع ماشین چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ آلمانی، تحول بسیار بزرگی در صنعت
نشر کتاب صورت گرفت. اولین کتابی که با استفاده از دستگاه گوتنبرگ چاپ شد، انجیل
بود که به علت تعداد سطرهایش در هر صفحه، به انجیل ۴۲ سطری معروف شد. این ماشین
چاپ، ماشین فشار پیچی نام گرفت و سرعت چاپ آن، ۷۰ تا ۱۰۰ برگ در ساعت بود.
امروزه با توسعه تکنولوژی های نوین، دیگر نیازی به صرف هزینه زیاد و چاپ کتاب جهت
معرفی به خوانندگان آن نیست. با کمک سیستم های چاپ بنابر تقاضا یک نسخه چاپ شده
نمونه در کتاب فروشی ها و یا نسخه کتاب الکترونیکی آن در وب سایت های مخصوص فروش
کتاب مانند آمازون به خوانندگان نشان داده می شود تا پس از سفارش آنها چاپ شده و به
آدرس آنها ارسال گردد. بدین ترتیب دیگر نیازی به اتلاف حجم وسیعی از کاغذ نبوده،
اشکالات موردی کتاب ها بدون صرف هزینه و در زمان کوتاه قابل اصلاح می باشد. در این
روش به دلیل ارسال و نگه داری فایل الکترونیکی کتاب، توزیع کتاب در کتاب فروشی های
سراسر جهان آسان، سریع و کم هزینه گردیده است. به تازگی امکان چاپ کتاب به زبان
فارسی با این روش توسط شرکت آمازون آمریکا فراهم گردیده است.
در عین حال، به نظر میرسد که مکانیزم چاپ، پیش از گوتنبرگ در چین رایج بوده است.
برخی از منابع اختراع چاپ یا حروفچینی متحرک را به پیشنگ، کیمیاگر چینی نسبت
میدهند. اختراع وی، شامل حروف مستقل چاپی بود که بر روی سفال مرطوب حکاکی میشد و
پس از پختن، دوام زیادی پیدا میکرد.
در سالهای اخیر، استفاده از رایانهها موجب آسانی چاپ کتاب و توسعه چاپ و نشر
کتابهای چاپی شده است. در اواخر سده بیستم، تجهیزات ارتباطی مانند تلویزیون،
رایانه و اینترنت، مفهوم کتاب بهعنوان مهمترین منبع اطلاعاتی را به چالش کشیدند.
از سوی دیگر با ذخیرهشدن اطلاعات یک کتاب در نوارهای صوتی و سیدی، تعریف کتاب
بهعنوان «مجموعهای از کاغذهای چاپشده یا دستنویس» نیز به چالش کشیده شده است.
پیدایش کتابهای الکترونیکی به سال ۱۹۷۱ باز میگردد. این کتابهای الکترونیکی، با
بهکارگیری لامپ اشعه کاتد، تصاویری را بر روی پرده پدید میآورد که میتوانست
جایگزین چاپ و کاغذ شود. اما نخستین کتاب الکترونیکی دیجیتال، به نام Nuvomedia’s
Rocket در سال ۱۹۹۹ منتشر شد. اخیرا تلاشهای برای تبدیل کتابهای عادی به کتابهای
الکترونیکی صورت گرفتهاست. این تلاشها در جنبشی به نام پروژه گوتنبرگ (به
انگلیسی: Project Gutenberg) در حال اجراست. همچنین برای آسانسازی کاربرد
کتابهای الکترونیکی، تجهیزات دیجیتالی ویژهای به نام (کتابخوان الکترونیکی)
(elctronic book reader) به بازار معرفی شده است. این تجهیزات در حقیقت، رایانههای
کوچکی هستند که توانایی ذخیرهسازی و بازیابی شمار زیادی کتاب الکترونیکی را دارند.
برخی از ویژگیهای کتابهای الکترونیکی که باعث شده است کاربرد آنها گسترش یابد،
عبارتند از:
آسانی انتقال در عین یکپارچگی مطالب
انسجام مطالب و تنوع کاربرد
تبادل بینابین مطالب با یکدیگر
پشتیبانی از امکانات چند رسانهای
آسانی کار و اجرا
این مزایا باعث گردیده که فروش تعداد کتاب های الکترونیکی از کتاب های چاپ شده
کاغذی توسط سایت آمازون به عنوان بزرگترین عرضه کننده کتاب در جهان پیشی بگیرد.
کتاب شفاهی یا کتاب گویا یا کتاب صوتی (به انگلیسی: Audiobook) سندی است که به
صورت صوتی تهیه میشود و روی نوار کاست، سیدی و … ضبط میشود. این اسناد معمولاً
کتابهایی هستند که قبلا به طور مکتوب منتشر شدهاند و اکنون توسط خود نویسنده،
مترجم و یا هنرپیشگان روخوانی میشوند. در حال حاضر سایتهای اینترنتی بسیاری نیز
کتابهای صوتی یا گویا یا شفاهی ارایه میدهند که برخی بصورت رایگان هستند و برخی
دیگر در ازای پرداخت پول قابل شنیدن میشوند. اخیرا نیز سایت ایران صدا که رادیوی
اینترنتی صدا و سیمای ایران است برخی کتابها را به دو صورت نمایشی و روائی بعنوان
کتاب صوتی در اختیار دیگران قرار داده است.
به صفحه اول هر کتاب جلد و به صفحه بعدی آن آستر بدرقه گفته میشود. به اولین برگ
از هر کتاب که نام کتاب و نام نویسنده نوشته شدهاست پیشواز گفته میشود.
کاغذ اولین بار ۲۰۰ سال قبل از میلاد در چین ساخته شد و از میان مرزهای مسلمانان به
اروپا راه یافت. کاغذهای ابتدایی از لباسهای کهنه ساخته میشدند اما با وقوع
انقلاب صنعتی این امکان فراهم آمد تا از خمیر چوب برای ساخت کاغذ استفاده شود. با
آنکه ساخت کاغذ در حدود قرن یازدهم در اروپا آغاز شد، اما تا حدود قرن شانزدهم هنوز
استفاده از کاغذ پوست رواج داشت. در واقع با وجود گران بودن کاغذ پوست استفاده از
آن به علت بادوام بودن آن ادامه داشت. در این زمان اغلب ناشران نسخههای کتاب
مجزایی از دو جنس تهیه میکردند.
ساخت کاغذ از خمیر کاغذ از اوایل قرن نوزدهم مرسوم شد چراکه در آن زمان چوب از کتان
ارزانتر بود. به این ترتیب استفاده از خمیر چوب برای ساخت کاغذ تولید کتابهای
ارزانتر و استفاده از آنها را برای مردم میسر ساخت و این راه را برای گامی بزرگ در
بالا رفتن میزان سواد در کشورهای صنعتی هنوار کرد و امکان گسترش و انتشار اطلاعات
را فراهم آورد.
در روشهای اولیه برای تولید کاغذ از سنگ آهک به عنوان غلتک استفاده میشد که موجب
خنثی شدن اسید موجود در خمیر میشد. اما کاغذهایی که در آن زمان از خمیر چوب به روش
صنعتی ساخته میشدند حاوی اسید بودند که این موجب پوسیده شدن کاغذ از درون میشد.
به همین دلیل کتابهای چاپ شده بین سالهای ۱۸۵۰ تا ۱۹۵۰ در خطر نابودی هستند.
امروزه برای از برطرف کردن این عیب از خمیرهای فاقد اسید یا خمیرهای قلیایی برای
تولید کاغذ استفاده میشود. برخی از کتابخانههای امروزی از روشهای خاص برای از
بین بردن خاصیت اسیدی کتابهای قدیمی استفاده میکنند.
برای مراقبت شایسته از کتابها باید تمامی احتمالات مربوط به آسیبهای فیزیکی یا
شیمیایی را به جلد یا صفحات کتاب در نظر گرفت. کتابهای باید دور از تابش مستقیم
خورشید و در نور کم نگهداری شوند. حرارت و رطوبت محل نگهداری کتابها باید کم باشد.
در موقع چیدن کتابها باید به این نکته توجه کرد که کتابها باید در کنار کتابی
مناسب قرار گیرند به طوری که جلد دو کتاب همدیگر را پوشش دهند چرا که در غیر این
صورت شکل کتاب در طول زمان تغییر خواهد کرد. بنابراین بهتر است کتابها به ترتیب
اندازه در کنار هم قرار گیرند.
در دورههای مختلف تاریخی و در بسیاری از سرزمینها نابود کردن و سوزاندن کتاب وجود
داشته است. کتاب و فیلم جنجالبرانگیز ۴۵۱ درجه فارنهایت نیز به موضوع کتابسوزی
میپردازد امروزه بهجای سوزاندن کتاب روشهای دیگری مانند خمیر کردن کتابها و
رندهکردن کتابها (Paper Shreding) نیز استفاده میشود.
چین ، امپراتور شیهوانگ-تی در ۲۱۳ دستور داد همهٔ کتابها مگر کتابهای مربوط به
پزشکی، کشاورزی و طالعبینی را بسوزانند.
استفاده از کتابخانههای خصوصی یا شخصی اولین بار در یونان باستان مورد توجّه قرار
گرفت. در دوران باستان هزینه نگهداری کتابخانهها معمولاً به وسیله فردی ثروتمند
تامین میشد. این کتابخانهها میتوانست خصوصی یا عمومی باشند. تفاوت این
کتابخانهها با کتابخانههای عمومی امروزی در محل تامین هزینههای آنها بود که در
کتابخانههای باستان این هزینه معمولاً از یک منبع عمومی تامین نمیشد. اینطور
تخمین زده میشود که در شهر رم در قرن سوم میلادی در حدود ۳۰ کتابخانه عمومی وجود
داشتهاست. بعدها در قرون وسطی صومعهها و دانشگاهها حتی دارای کتابخانههایی بودن
که امکان استفاده از کتاب برای مردم عادی را نیز فراهم میکرد. البته تمام مجموعه
کتابخانه برای مردم قابل دسترسی نبوده و همچنین امکان بردن کتاب از کتابخانه وجود
نداشته و برای جلوگیری از سرقت کتابها، کتابها معمولاً با زنجیر به میز بسته شده
بودند.
آغاز استفاده از کتابخانههای امروزی به حدود قرن پانزدهم میلادی بازمیگردد؛ زمانی
که برخی شروع به اهدای کتاب به شهرها کردند. گسترش کتابخانههای عمومی در ایالات
متحده به اواخر قرن نوزدهم میلادی بازمیگردد و تا حدود زیادی متاثر از اهدا
کتابهایی است که به وسیله اندرو کارنگی (Andrew Carnegie) صورت گرفت. استفاده از
کتابخانه تا حدودی گروه اجتماعی افراد را نیز منعکس میکرد چراکه در حالی که قشر
ضعیف یا متوسط جامعه باید بیشتر کتابهای خود را در کتابخانهها پیدا میکردند
افراد ثروتمند دارای کتابخانههای شخصی بودند.
ظهور کتابهای جلد کاغذی در قرن بیستم راه را برای استفاده عموم از کتاب باز کرد.
این نوع کتابها خرید کتاب را برای بسیاری از افراد جامعه ممکن کردند. کتابهای جلد
کاغذی معمولاً شامل مطالبی میشدند که قبلا در مجلهها به چاپ میرسید. در نتیجه با
استفاده عموم از کتاب، داشتن کتابخانههای خصوصی دیگر به عنوان نمادی از اقشار
ثروتمند به کار نمیرفت.
هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران هرساله در دهه سوم ماه آبان هفته کتاب (که معمولاً
بیش از یک هفته و بین هشت تا ده روز است) برگزار می شود. در این هفته برنامههای
بسیار زیادی با محوریت کتاب در سراسر ایران به منظور رونق کتاب و کتابخوانی با
مشارکت همه دست اندکاران صنعت نشر و علاقمندان کتاب و دولت برپا می شود. نمايشگاه
كتاب مهمترين عامل در هفته كتاب است. اين نمايشگاه در پايتخت برگزار مي شود و از
لحاظ وسعت و محتوا بسيار گسترده است. ناشران و سازمان هاي مرتبط كتابهاي منتشر شده
خود را با هزينه اي پايين تر، در اختيار خريداران كتاب قرار مي دهند.
کتب درسی کتبی است که آموزش وپرورش برای آموزش دانش آموزان از آن استفاده می کند و
بسیار محتوی سخیفی دارد.